Επιμόρφωση Β' Επιπέδου 2014, ΠΕ 70
Συνέχεια του μαθήματος: "Πώς σας φαίνεται, παιδιά, η Εύβοια;"
"Τα μονοπάτια της φύσης!"
Γεωγραφία Ε' τάξη
Υδροβιότοποι της Εύβοιας
Η λίμνη του Δύστου
Η λίμνη Δύστος στο κέντρο της Εύβοιας βρίσκεται στο χείλος της επιβίωσης, καθώς αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα συστηματικής καταστροφής και παντελούς έλλειψης προστασίας ενός από τους πιο πλούσιους οικοτόπους της χώρας μας. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του Αλιβερίου και βόρεια των Ζαράκων. Η έκταση της αυξομειώνεται ανάλογα με τις βροχοπτώσεις και κυμαίνεται μεταξύ 1.500 και 7.000 στρεμμάτων. Είναι αβαθής λίμνη με μέγιστο βάθος 3 μέτρα και μέσο βάθος 0,5 μέτρα. Η σημασία της για την ορνιθοπανίδα την χαρακτήρισε σε Ζώνη Ειδικής Προστασίας, ενώ αποτελεί και βιότοπο Natura.
Η λίμνη είναι πολύ σημαντική για την αναπαραγωγή δεκάδων παρυδάτιων ειδών. Από τα 9 είδη ερωδιών που υπάρχουν στην Ελλάδα, τα έξι έχουν παρατηρηθεί στη λίμνη, ενώ τα πέντε από αυτά φωλιάζουν εδώ. Από τα παρυδάτια και υδρόβια πουλιά στη λίμνη ζουν μόνιμα ή περιστασιακά χαλκόκοτες, σταχτοτσικνιάδες, βουβόκυκνοι, νανοβουτηχτάρια, καλαμοκανάδες, μπεκατσίνια, πρασινοκέφαλες πάπιες και πελαργοί.
Από τα αρπακτικά συναντά κανείς σπιζαετούς, φιδαετούς, σφηκιάριδες, γερακίνες, αετογερακίνες, δεκάδες καλαμόκιρκους,πετρίτες, ξεφτέρια, δεντρογέρακα, μαυροκιρκίνεζα, μπούφους, κουκουβάγιες, τυτούδες, γκιώνηδες. Από τα μικροπούλια στη λίμνη και γύρω από αυτήν ζουν ποταμίδες, γλαρόνια, αηδόνια και μελισσοφάγοι. Η ερπετοπανίδα είναι και αυτή πλούσια αν και απειλείται έντονα από τις αποξηράνσεις. Στη Δύστο ζουν πρασινόφρυνοι, βαλτοχελώνες, τρανόσαυρες, σαλαμάνδρες, νερόφιδα, δεντρογαλιές και οχιές. Πιο παλιά υπήρχαν αναφορές για την υπάρξη βίδρας στην περιοχή, κάτι τέτοιο όμως πλέον μοιάζει αδύνατο. Στην περιοχή υπάρχουν αλεπούδες, κουνάβια, σκαντζόχοιροι και νυχτερίδες.
Η σημερινή κατάσταση της λίμνης μόνο λύπη μπορεί να προκαλεί. Οι απειλές πολλές και διάφορες. Τα τελευταία χρόνια η λίμνη λιγοστεύει καθώς τη θέση της παίρνουν οι καλλιέργειες. Οι φωτιές στους καλαμιώνες είναι συχνό φαινόμενο, ενώ οι συνεχιζόμενες υδροληψίες για τη βιομηχανία και τη γεωργία απειλούν τη λίμνη με πλήρη αποξήρανση. Αν σε αυτό προστεθούν τα νταμάρια στις δυτικές πλαγιές, η ύπαρξη αιολικού πάρκου στους λόφους πάνω από τη λίμνη, το παράνομο κυνήγι και η ανυπαρξία διαχείρησης και ελέγχου, αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι ακόμα θαύμα το γεγονός ότι η λίμνη συγκεντρώνει τόσα πολλά είδη της ορνιθοπανίδας. Ίσως πρόκειται για το πιο ηχηρό παράδειγμα της σύγχρονης κακοδιαχείρησης του φυσικού μας πλούτου. Η λίμνη Δύστος, πολύ εύκολα, θα μπορούσε να είναι ένα τεράστιο οικολογικό και πολιτιστικό πάρκο με χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.
''ΔΥΣΤΟΣ :ΠΟΛΙΣ ΕΥΒΟΙΑΣ'' Αρχαιολογικά και ιστορικά δεδομένα για τον αρχαίο δήμο του Δύστου. Αθηνά Χατζηδημητρίου, Αθήνα 2003
Ο υγρότοπος των Ψαχνών
Ο υγρότοπος των Ψαχνών, ή αλλιώς όπως τον διέσωσε η λαϊκή ονοματολογία ο Κωλοβρέχτης, είναι ένας παραθαλάσσιος υγρότοπος που παλεύει να διατηρηθεί, καθώς δέχεται έντονες ανθρωπογενείς πιέσεις. Ο υγρότοπος που ονομάζεται και Λιβάδι αποτελεί ένα έλος 700 στρεμμάτων. Δημιουργείται από ένα μικρό ποτάμι στην αρχή της πεδιάδας των Ψαχνών στην Κεντρική Εύβοια, το οποίο εκβάλλει στον Βόρειο Ευβοϊκό. Οι εκβολές του ποταμού Κωλοβρέχτη αποτελούν ένα εκτεταμένο οικοσύστημα ρηχού γλυκού νερού το οποίο προστατεύεται από ένα μεγάλο καλαμιώνα. Στην ακτογραμμή σχηματίζονται μικρές υφάλμυρες λιμνούλες και μικρές αμμώδεις νησίδες.
Η βλάστηση αποτελείται κυρίως από αγριοκαλαμιές και βατομουριές από την ηπειρωτική πλευρά και από σαλικόρνιες που σχηματίζουν μικρούς δαίδαλους από την μεριά της θάλασσας. Τον υγρότοπο στεφανώνουν δυο μικροί λόφοι με έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον καθώς έχουν εντοπιστεί ίχνη προϊστορικής κατοίκησης. Η βλάστηση στους λόφους αποτελείται από μικρά όμορφα λουλούδια όπως ορχιδέες, ανεμώνες και ασφόδελους.
Πρόκειται για ένα σημαντικό πέρασμα υδρόβιων πτηνών μερικά από τα οποία είναι πολύ σπάνια, όπως οι καλημάνες. Στον Κωλοβρέχτη απαντώνται γερακίνες, κιρκινέζια, καλαμόκιρκοι, κουκουβάγιες, ενώ τα πιο κοινά πουλιά είναι οι ασημόγλαροι και οι καστανοκέφαλοι γλάροι που κάθονται κατά δεκάδες στις αμμολωρίδες που δημιουργούνται στα αβαθή της θάλασσας. Στα υφάλμυρα νερά συναντά κανείς μεγάλους αριθμούς από φαλαρίδες και νερόκοτες. Άλλα πουλιά του έλους είναι οι λευκοτσικνιάδες, οι σταχτοτσικνιάδες, οι ραβδοσκαλίδρες, οι θαλασσοσφυριχτές, οι καλαμοκανάδες, οι ακτίτες, τα γλαρόνια, οι πρασινοκέφαλες πάπιες, τα κιρκίρια, οι σαρσέλες, τα καλαμοτσίχλονα και οι μαυρολαίμηδες.
Ο Κωλοβρέχτης αποτελεί ένα τρανταχτό παράδειγμα που χαρακτηρίζει πολλούς μικρούς υγρότοπους της χώρας μας. Παρότι αποτελεί ένα μικρό θησαυρό για ζώα και ανθρώπους έχει επιδεικτικά εγκαταλειφθεί στην τύχη του. Οι απειλές είναι πολλές και περιλαμβάνουν την ρίψη στο ποτάμι των βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών λυμάτων, τις φωτιές στους καλαμιώνες για την δημιουργία χωραφιών, τις μικρές χωματερές γύρω από τον υγρότοπο και όλα αυτά χωρίς να υπολογίσει κανείς την όχληση από τον βασικό οδικό άξονα της Κεντρικής Εύβοιας που περνάει μέσα από τον πυρήνα του οικοσυστήματος. Με όλα αυτά είναι σχεδόν θαύμα που ακόμα ο Κωλοβρέχτης προσελκύει τόσα πολλά είδη της άγριας ζωής.
Το Μικρό και Μεγάλο Λιβάρι
Το Μικρό και το Μεγάλο Λιβάρι σχηματίζουν μια λιμνοθάλασσα, όπου διατηρείται ένα οικοσύστημα σημαντικής αξίας, στην περιοχή Κανατάδικα Ιστιαίας. Η περιοχή είναι από τους λίγους υγρότοπους της ανατολικής ηπειρωτικής Ελλάδας με μέγιστο βάθος τα 1,2μ. και έκταση 1.000 στρέμματα, από τα οποία τα 700 είναι υφάλμυρα και τα 300 βάλτος.
Η επιφάνεια του βιότοπου καλύπτεται σε πολλά σημεία από ελόβια βλάστηση, όπως καλάμια, βούρλα, νούφαρα, ενώ η παρόχθια βλάστηση περιλαμβάνει καλλιέργειες, θάμνους, φυλλοβόλα και πόες. Παρουσιάζει ποικιλία οικότοπων και αποτελεί σημαντικό σταθμό μεταναστευτικών πουλιών, όπως είναι ο βουβόκυκνος, το φοινικόπτερο, η χαλκόκοτα, οι πάπιες και οι ερωδιοί. Στην περιοχή επιβιώνει αξιόλογος πληθυσμός βίδρας και υπάρχουν πολλά είδη ερπετών.
Οι δύο λιμνοθάλασσες είναι πολύ σημαντικοί βιότοποι και διαθέτουν μεγάλη ποσότητα ψαριών. Στο Μικρό Λιβάρι ευδοκιμεί η γαρίδα και τα καβούρια. Υπάρχουν ακόμα χέλια, κέφαλοι και λαυράκια όμως σε μικρά μεγέθη. Το αβαθές της λίμνης δεν επιτρέπει αντοχή σε ψύχος και ζέστη και τα ψάρια πολύ μικρά φεύγουν προς την θάλασσα. Στο Μεγάλο Λιβάρι ευδοκιμούν οι κέφαλοι, λιγότερα καβούρια, η γαρίδα, χέλια, λαυράκια, σαργοί και τσιπούρες.
Δίπλα στον υγρότοπο βρίσκεται το φυλλοβόλο δάσος του Αγίου Νικολάου (έχει χαρακτηριστεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης) έκτασης δέκα στρεμμάτων. Ολόκληρη η περιοχή (Κανατάδικα, Δέλτα Ξηριά και Υδροχαρές Δάσος Αγίου Νικολάου) έχει συμπεριληφθεί στον Εθνικό Κατάλογο Προτεινόμενων Περιοχών για ένταξη στο Δίκτυο Φύση 2000 (Natura 2000).
.
